با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن اقتصاد دفاع ایران و انجمن اقتصاد انرژی ایران

نوع مقاله : کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اقتصاد مالی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه اقتصاد نظری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 استادیار، گروه اقتصاد بازرگانی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

هدف از این مقاله، بررسی تاثیر تسهیل تجاری بر تجارت دوجانبه کشورهای درحال توسعه است. تسهیل تجاری از طریق بهبود جریان تجارت با سرعت بخشیدن به فرایند‌های اظهار و ترخیص کالاها، جاذبه‌های سرمایه گذاری در کشورها را افزایش می‌دهد و به کاهش هزینه‌‌های تبادلات تجاری و بهبود رقابت پذیری کمک می‌کند. به منظور کمی کردن تاثیر تسهیل تجاری بر تجارت دوجانبه در این مقاله از شاخص تجارت فرامرزی کشورها استفاده شده است. همچنین از یک الگو با داده‌‌های پنل استفاده شد که تسهیل تجاری در کنار سایر متغیرهای مهم مانند تولید ناخالص داخلی، جمعیت، مرز مشترک، زبان مشترک و فاصله میان کشورها برای سالهای 2006 تا 2018 و برای 21749 رابطه دوجانبه میان کشورهای درحال توسعه و به روش حداقل مربعات وزنی در قالب داده‌‌های پنل برآورد شد.
نتایج حاصل از این مقاله نشان می‌‌دهد که تسهیل تجاری اگر توسط هر دو کشورانجام شود، اثرات مثبت زیادی بر تجارت دوجانبه کالاهای صنعتی دارد. نتایج نشان داد که گرایش به تجارت دوجانبه در میان کشورهای درحال توسعه با کشورهایی که تولید ناخالص داخلی بالاتر دارند، بیشتر است. نتایج نشان داد که بیش از آنکه زبان مشترک در تجارت دوجانبه اهمیت داشته باشد، داشتن مرز مشترک اهمیت دارد و از سوی دیگر، تجارت میان کشورهایی که فاصله جغرافیایی بالاتری از هم دارند، کمتر است. از این رو، می‌‌توان گفت که سیاست تجاری تمرکز بر کشورهای همسایه نسبت به کشورهای دورتر برای توسعه تجارت خارجی کشورهای درحال توسعه، ارجحیت بالاتری دارد.

کلیدواژه‌ها

احمدزاده، خالد، یاوری، کاظم، عصاری آرانی، عباس، و سحابی، بهرام (1392). "بررسی عوامل نهادی و همگرایی‌‌های منطقه‌‌ای در حوزه‌‌ صادرات خدمات". مجله تحقیقات اقتصادی، 48(3)، 165-191.
آذربایجانی، کریم، سمیعی، ندا، و شیرازی، همایون (1389). "اثر نهادها بر روی تجارت دوجانبه کشورهای منتخب خاورمیانه". فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، 15(45)، 1-23.
جهانی دولت آباد، رحمان و جهانی دولت آباد، اسماعیل (1398). "تبیین نارسایی‌های کارکردی-فضایی مناطق آزاد با تاکید بر حوزه تجارت و بازرگانی (مورد مطالعه: منطقه آزاد تجاری-صنعتی ارس)". برنامه ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی)، پاییز 1398 , دوره  23 , شماره  3 ; 99 - 124 .
رضازاده کارسالاری، عباس، و رحیمیان بوگر، سجاد (1394). "بررسی رابطه کیفیت محیط نهادی، رانت منابع طبیعی و رشد صادرات در منتخبی از کشورهای در حال توسعه با استفاده از رویکرد پانل دیتا". فصلنامه پژوهش‌‌ها و سیاست‌‌های اقتصادی، 23(75)، 187-210.
رنانی، حسین، و ملا اسمعیلی دهشیری، حسن (1392). "اثر نهادها بر صادرات غیر نفتی در کشورهای منتخب عضو اوپک".فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، 8(32)، 193-215.
 ژاله رجبی، میترا؛  مقدسی،رضا (1393). "اندازه گیری هزینه تجارت محصولات کشاورزی و شناسایی عوامل موثر بر آن در تجارت ایران با کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه". اقتصاد و توسعه کشاورزی، جلد 28 بهار  شماره 1
کریمی،میترا(1390). "جایگاه گمرک الکترونیکی در تسهیل تجاری". فصلنامه علمی مجلس و راهبرد، دوره 18 شماره 66 ،تابستان 1390،صص31-62.
کیمیایی، فاطمه، و ارباب افضلی، محمد (1395). "تأثیر حکمرانی و عوامل اقتصاد دانش‌‌بنیان بر صادرات اقتصادهای نوظهور". فصلنامه سیاست‌‌های مالی و اقتصادی، 4(13)، 95-114.
مداح، مجید، و دل‌‌قندی، مژده (1392). "بررسی اثر کیفیت نهادها و عملکرد سیاست‌‌های اقتصادی بر سرمایه‌‌گذاری مستقیم خارجی در کشورهای گروه جی 8 و اوپک (رهیافت خود رگرسیون برداری در داده‌‌های تابلویی)". مجله اقتصاد و توسعه منطقه‌‌ای، 20(6)، 133-157.
ناقلی،شکوفه؛ ابونوری،اسمعیل  و مداح ،مجید(1397). "تاثیر شکنندگی دولت بر صادرات ایران به کشورهای جنوب شرق آسیا با رویکرد اقتصاد سنجی فضایی". فصلنامه علمی-پژوهشی مدل‌سازی اقتصادی ، دوره 12 ،شماره 43،صص 51-77
 ناقلی؛ شکوفه ، مداح، مجید (1396).  "به بررسی  اثر نهادهای سیاسی بر صادرات ایران به شرکای مهم تجاری در الگوهای مختلف کالایی". فصلنامه نظریه‌های کاربردی اقتصاد، سال چهارم، شماره 3، پاییز 1396،صص 59-90
نجفی، زهرا، صامتی، مجید و آذربایجانی، کریم (1397)، "بررسی عوامل مؤثر بر تجارت درون صنعتی تولید خودروهای سواری: با تأکید بر نقش نوآوری". پژوهشهای اقتصادی ایران، زمستان 1397 , دوره  23 , شماره  77 ; 73 - 106 .
نصیری اقدم علی,خراسانی سیدعادل(1393). "اثر هزینه‌های تجارت در اندازه تجارت خارجی". تحقیقات اقتصادی ، بهار 1393, دوره  49, شماره  1; صص 155- 171  
هراتی، جواد، بهراد امین، مهدی، و کهرازه، ساناز (1394). "بررسی عوامل مؤثر بر صادرات ایران (کاربرد الگوی جاذبه)". فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 6(21)، 29-46.
Alvarez, I. C., Barbero, J., Rodriguez Pose, A., and Zofio, J. L. (2018). "Does institutional quality matter for trade? Institutional conditions in a sectoral trade framework". World Development, 103(3): 72-87.
Beverelli, Cosimo & Keck, Alexander & Larch, Mario & Yotov, Yoto, (2018). "Institutions, Trade and Development: A Quantitative Analysis". School of Economics Working Paper Series 2018-3, LeBow College of Business, Drexel University.
Grainer, A. (2007). “Customs and trade facilitation: from concepts to implementation”, World customs journal, Vol. 2. Issue. 1. PP. 17-30
Grainger, A. (2008). "Customs and trade facilitation: from concepts to implementation". World customs journal, 2(1), 17-30.
Marshall, M. G., and Elzinga-Marshall, G. C. (2017). "Global report 2017 conflict, governance, and state fragility, center for systemic peace". http://www.systemicpeace.org/ vlibrary/GlobalReport2017
Moïsé, E. and S. Sorescu (2013). "Trade Facilitation Indicators: The Potential Impact of Trade Facilitation on Developing Countries' Trade", OECD Trade Policy Papers, No. 144,
National Organization for the Simplification of International Trade Procedures (SITPRO) (2003). "Five Year Strategy 2008-2013". United Kingdom.
Perez, A. and Wilson, J. (2012). "Export Performance and Trade Facilitation Reform: Hard and Soft Infrastructure". World Development, Volume 40, Issue 7. PP. 1295-1307
Setyastuti, Rini & Adiningsih, Sri & Widodo, Tri,( 2018). "The Role of Governance Quality in Increasing Intra-ASEAN Trade". MPRA Paper 85258, University Library of Munich, Germany.
The World Bank (2017). "Global Value Chain Development Report 2017 ." Washington DC: The World Bank.
United Nations Centre for Trade Facilitation and Electronic Business (UN/CEFACT) (2005). "Recommendation and Guidelines on Establishing a Single Window". Recommendation No. 33, New York and Geneva.
United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (UN/ESCAP) (2009). "Impact of Trade Facilitation on Export Competitiveness: A Regional Perspective". United Nations, New York.
www.cepii.fr