با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن اقتصاد دفاع ایران و انجمن اقتصاد انرژی ایران

نوع مقاله : کاربردی

نویسندگان

1 استـادیـار اقتصـاد، دانشـکده مدیـریت و اقتـصاد دانشگـاه شهیـد باهنـر کرمـان

2 کارشناس ارشد اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شهید باهنر کرمان

3 دانشیـار اقتصـاد، دانشکـده مدیـریت و اقتـصاد دانشـگاه شهیـد بـاهنـر کـرمـان

چکیده

براساس نظر بسیاری از اقتصاددانان، شکاف قابل توجه درآمد سرانه بین کشورهای توسعه‎یافته و در حال‏ توسعه ناشی از شکاف بزرگ فناوری بین آن­ها است. نتایج مطالعات تجربی بیان می‏کنند، اگر کشورهای درحال‏توسعه با محدودیت توسعه فناوری مواجه‎اند، می‎توانند از کانال جریان ورودی سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی اقدام به کاهش شکاف فناوری کنندکه اینکار منجر به انتقال فناوری و در نتیجه‎ افزایش بهره‎وری می‎شود. انتقال فناوری با این شیوه را سرریز فناوری می‎نامند. سرریز فناوری سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی، واردات فناوری و مخارج تحقیق‏وتوسعه داخلی، علاوه بر نهاده‎های سنتی تولید (نیروی کار و موجودی سرمایه) می‎توانند از طریق توسعة فناوری، بهره‎وری نیروی کار و در نتیجه عملکرد بخش صنعت را تحت تأثیر قرار دهند. با توجه به نقش تعیین‎کنندة بخش صنعت در اقتصاد ایران، هدف مطالعة حاضر، بررسی اثر سرریز فناوری ناشی از سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی بر بهره‎وری نیروی کاردر صنایع کارخانه‎ای ایران در سال‎های 1390-1376 است. این پژوهش با استفاده از روش داده‎های تابلویی به این نتیجه می‎رسد که سرریز فناوری ناشی از سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی تأثیر مثبت و معنی‎داری بر بهره‎وری نیروی کار دارد. همچنین، تأثیر مخارج تحقیق‌وتوسعه داخلی و واردات فناوری بر بهره‎وری نیروی کار مثبت و معنی‎دار است

کلیدواژه‌ها

امینی، علیرضا (1385)، "اندازه گیری و تحلیل عوامل مؤثر در بهره­وری کل عوامل در بخش صنعت و معدن"، پیک نور، سال دوم، شماره 4، صص 69-47.
امینی، علیرضا؛ ریسمانچی، هستی و علیرضا فرهادی‌کیا (1389)، "تحلیل نقش سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی (FDI) در ارتقای بهره‎وری کل عوامل (TFP): یک تحلیل داده‎های تابلویی بین کشوری"، فصلنامه پژوهشهای اقتصاد ایران، شماره 43، صص 58-50.
آذربایجانی، کریم (1369)، الگوی اقتصادسنجی عوامل مؤثر بر بهرهوری صنایع کشور، طرح تحقیقاتی سازمان برنامه و بودجه استان اصفهان، صص 20-17.
پورعبادالهیان کویچ، محسن؛ رهنمای قراملکی، غلامحسین و رسول حجت­خواه (1389)، بررسی نقش مخارج R&D داخلی و واردات کالاهای سرمایهای- واسطهای بر روی تولید در صنایع ایران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی پرتال جامع علوم انسانی، صص 30-1.
زمانیان، غلامرضا؛ آذربایجانی، کریم و واعظ برزانی (1390)، "سرریزهای فناوری از طریق تجارت و سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی بر بهره‎وری: مورد کشورهای OECD و Non-OECD"، پایان­نامه دکتری، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان.
شاه­آبادی، ابوالفضل و امید رحمانی (1389)، "بررسی نقش تحقیق‌وتوسعه بر بهره‎وری بخش صنعت اقتصاد ایران"، فصلنامه رشد فناوری، سال هفتم، شماره 25.
شاه­آبادی، ابوالفضل (1384)، "منابع رشد بخش صنایع و معادن اقتصاد ایران"، مجله جستارهای اقتصادی، سال دوم، شماره 4، صص80-55.
شاه­آبادی، ابوالفضل؛ ولی­نیا، سیدآرش و زهرا انصاری (1391)، "تأثیر سرریز فناوری ناشی از سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی بر عملکرد بخش صنعت"، فصلنامه تخصصی پارک‌ها و مراکز رشد، سال نهم، شماره 33، صص 25-13.
عاقلی­کهنه شهری، لطفعلی (1385)، "برآورد تابع تولید معادن کشور"، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی، سال ششم، شماره 1، صص 50-33.
محمدزاده، پرویز و غلامحسین رهنمای قراملکی (1391)، "بررسی تأثیر حجم سرمایه R&D داخلی و موجودی سرمایه بر ارزش افزوده در صنایع متوسط و بزرگ ایران"، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی، سال دوازدهم، شماره چهارم، صص 124-103.
محمودزاده، محمود و رضا محسنی (1384)، "بررسی تأثیر فناوری وارداتی بر رشد اقتصادی در ایران"، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی، سال پنجم، شماره 16،
صص 103-129.
مرزبان، حسین و مهدی نجاتی (1389)، "اثر سرریز سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی و نقش قابلیت جذب بنگاه‎های داخلی در بخش صنعت: مورد ایران (1386-1376)"، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 4، سال 91، صص 219-201.
واعظ، محمد؛ طیبی، سیدکمیل و عبداله قنبری (1386)، "نقش هزینه‎های تحقیق‌وتوسعه در ارزش افزوده صنایع با فناوری بالا"، فصلنامه بررسی­های اقتصادی، دوره 4، شماره 4، صص 72-53.
وجدانی طهرانی، هدیه؛ عبدالرضا رکن­الدین افتخاری (1384)، "سنجش اثر بخشی سرمایه­گذاری­های تحقیقاتی و فیزیکی بر ارزش افزوده بخش صنعت و معدن"، فصلنامه مدرس، سال نهم، شماره 42، صص264-245. 
Aitken, B. and A. Harrison (1999), “Do Domestic Firms Benefit from Direct Foreign Investment? Evidence from Venezuela”, American Economic Review, No. 89, pp. 605−618.
Amann, E. and S. Virmani (2015), “Foreign Direct Investment and Reverse Technology Spillovers, The Effect on Total Factor Productivity”, OECD Journal, No.3, pp. 129-153.
Behera, Ranjan Smruti and Dua, Pami and Goldar, Bishwanath (2012), “Horizontal and Vertical Technology Spillover of Foreign Direct Investment: An Evaluation across Indian Manufacturing Industries”, Munich Personal RePEc Archive Paper, No. 43293, pp.1-39.
Blomstrom, M. and A. Kokko (1998), “Multinational Coporation and Spillovers”, Journal of Economic Surveys, 12(3), pp. 247-277.
Carlino, G. A. (2001). “Knowledge Spillovers: Cities’ Role in the New Economy”, Business Review, No.4, pp.17-26.
Dimelis, Sophia (2005), “Spillover from Foreign Direct Investment and Firm Grow: Technological, Financial and Market Structure Effects”, International Journal of the Economics of Business, 12(1), pp. 85-104.
Griffith, R. (1999), Productivity and Foreign Ownership in the UK Car Industry, IFS Working Papers W99/11, Institute for Fiscal Studies.
Hasan, R. (2000), “The Impact of Imported and Domestic Technologies Productivity: Evidence from Indian Manufacturing Firms”, East-West Center Working Papers. No. 6.
Hausman, J. A. (1978), “Specification Tests in Econometrics”, Econometrica, No.46, pp. 1251-1271.
Kao, Chihwa (1999), “Spurious Regression and Residual-Based Test For Cointegration in Panel Data”, Journal of Econometrics, No. 90, pp. 1-44.
Kokko, A. (1994), “Technology, Market Characteristics and Spillovers”, Journal of Development Economics, No.43, pp. 279-293.
Lin, P.; Liu, Zh and Y. Zhang (2009), “Do Chinese Domestic firms Benefit from FDI Inflow? Evidence of Horizontal and Vertical Spillovers”, China Economic Review. 20(4), pp. 672-691.
Malik, S. (2014), “Conditional Technology Spillovers from Foreign Direct Investment: Evidence from Indian Manufacturing Industries”, Journal Productivity Analysis, No.43, pp. 183-198.
Narula, R. and A. Martin (2003), “FDI Spillovers, Absorptive Capacities and Human Capital Development: Evidence from Argentina”, MERIT Research Memorandum. pp. 016.
Pedroni, Peter (1999), “Critical Values for Cointegration Tests in Hetogeneous Panels with Multiple Regresoors”, Oxford Bultin of Economics and Statistics, No.61, pp. 653-670.
Tayebi, S. K. (1997), Outsourcing, FDI, Technology Spillovers and their Effects on Productivity, The 6th APEF International Conference, Wollongong, Australia.
Wang, J. Ye; Blomstrom, M. (1992), “Foreign Investment and Technology Transfer: A Simple Model”, European Economic Review. No.36. pp.137-155.
Xuan Kien, Ph. (2008), “The Impact of Foreign Direct Investment on the labor Productivity in Host Countries: the Case of Vietnam”, VDF Working Paper No. 0814. pp. 1-12.