با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن اقتصاد دفاع ایران و انجمن اقتصاد انرژی ایران

نوع مقاله : کاربردی

نویسنده

استادیار، گروه بازرگانی داخلی، موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی

چکیده

پراکندگی قدرت انحصاری بین صنایع، مستقل از قدرت انحصاری هر صنعت می‌تواند موجب تخصیص ناکارای منابع گردد و  از جمله راهکارهای شناخته شده برای کاهش قدرت انحصاری و پراکندگی آن، افزایش تجارت است. لذا بررسی تاثیر تجارت بر قدرت انحصاری صنایع و پراکندگی قدرت انحصاری بین صنایع از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این مقاله ارزیابی تاثیر تجارت بر پراکندگی قدرت انحصاری صنایع در ایران در قالب یک مدل پانل دیتا صورت می‌گیرد. این مدل پراکندگی قدرت بازار صنایع را تابعی از پراکندگی شاخص بازبودن درجه اقتصاد (نسبت تجارت به تولید)، پراکندگی بهره‌وری کل عوامل تولید، نرخ تعرفه در نظر می‌گیرد. همچنین اطلاعات و داده‏های مورد نیاز نیز از طرح کارگاه‌های صنعتی ده نفر کارکن و بیشتر مرکز آمار ایران و گمرک ج.ا.ا برای دوره 1374 تا 1392 فراهم شده است. یافته‌ها: تجارت رابطه غیرمستقیمی با پراکندگی قدرت بازار دارد به این معنا که با افزایش تجارت یا پراکندگی آن، پراکندگی قدرت بازار کاهش می‌یابد که خود عامل بهبود تخصیص منابع و در نتیجه افزایش بهره‌وری عوامل تولید است. لذا سیاست‌هایی که منجر به افزایش حجم تجارت گردد پراکندگی قدرت انحصاری صنایع را کاهش می‌دهد. همچنین افزایش بهره‌وری، پراکندگی قدرت انحصاری صنایع را کاهش می‌دهد. نکته پایانی آنکه نرخ تعرفه تاثیر معنادار و مستقیمی بر پراکندگی قدرت بازار ندارد.

کلیدواژه‌ها

فلاحتی، علی؛ فطرس، محمد حسن؛ رضائی، الهام و عبذالرضا کرانی (1398)، "ارزیابی اثرپذیری اشتغال از رقابت وارداتی (مطالعه صنایع کارخانه‌ای ایران)"، نشریه علمی(فصلنامه) پژوهش‌های اقتصاد صنعتی، سال سوم، شماره 7، بهار 1398، صص: 71-80.
اشرف زاده، حمید رضا و  مهران نصیرزاده (1387)، "تاثیر جهانی شدن و الحاق به WTO بر سودآوری صنایع"، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 84، پاییز  87 ، صص 15-1. 
جانی، سیاوش (1397) "بررسی تاثیرپذیری عملکرد صنایع از سیاست‌های رقابتی با تاکید بر درجه رقابتی آنها (مطالعه موردی صنایع ایران)" فصلنامه پژوهش‌های اقتصاد صنعتی، سال دوم، شماره 5، صص: 44-33.
جانی، سیاوش (1398)، "تحلیل رشد بهره‌وری صنایع کارخانه‌ای ایران با تاکید بر اثرات شومپیتری و رهایی از رقابت"، نشریه علمی(فصلنامه) پژوهش‌های اقتصاد صنعتی، سال سوم، شماره 7، بهار 1398، صص: 19-30.
حیدری، خلیل (1396)، "تاثیر تجارت خارجی بر پراکندگی قدرت بازار در صنایع ایران"، رساله دکتری، دانشگاه مفید
خداداد کاشی، فرهاد؛ شهیکی تاش، محمد نبی؛ هژبر کیانی، کامبیز و سمانه نورانی آزاد (1393) "ارزیابی مارک‌آپ، قدرت بازاری و کارایی هزینه در صنایع کارخانه‌ای ایران"، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات اقتصادیِ کاربردی ایران، سال سوم، شماره‌ 21 ، صص 59-90.
خداداد کاشی، فرهاد؛ احمدیان، مجید؛ شایگانی، بیتا و سیاوش جانی (1391)، "بررسی تاثیرپذیری عملکرد صنایع از سیاست‌های حمایتی و آزادسازی تجاری با تاکید بر درجه رقابتی آنها(بررسی موردی صنایع ایران)" فصلنامه برنامه ریزی و بودجه، سال هفدهم، شماره 1، صص 108-91.
خداداد کاشی، فرهاد؛ عبادی، جعفر؛ کیاء الحسینی، سید ضیاء الدین و خلیل حیدری (1397) "برآورد قدرت بازار  و پراکندگی آن در صنایع غذایی ایران" اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال 26، شماره 102، صص 195_215.
خداداد کاشی، فرهاد؛ عبادی، جعفر؛ کیاء الحسینی، سید ضیاء الدین و خلیل حیدری (1396) "اندازه‌گیری قدرت انحصاری صنایع تولیدی در ایران: رویکرد توابع تصادفی مرزی" فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال یازدهم، شماره 1 پیاپی 37، صص 45-62.
راسخی، سعید (1383) "نقش ساختار بازار در تجارت خارجی (مطالعه ی موردی: صنایع کارخانه ای ایران)"،   پژوهش نامه علوم انسانی و اجتماعی، شماره 13.
راسخی، سعید (1392) "اثر بهره‌وری کل عوامل تولید بر تجارت درون صنعت صنایع کارخانهای ایران"، فصلنامه مطالعات اقتصادیِ کاربردی ایران، سال دوم، شماره 7، صص 17-1 .
راسخی، سعید، (1397) "عوامل تعیین کننده مزیت رقابتی صنایع کارخانه‌ای ایران" فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، سال سیزدهم، شماره اول، صص:  45-66.
شهیکی تاش، محمد نبی؛ رضائی، الهام و عبدالرضا کرانی (1393) "بررسی اثر واردات بر حاشیه سود در صنایع کارخانه‌ای ایران"، مجله سیاست گذاری اقتصادی، سال ششم، شماره دوازدهم، صص 23-1.
لیارد، پی. آر. جی و والترز، ا.ا. (1384). "تئوری اقتصاد خرد"، (ترجمه عباس شاکری)، تهران، نشر نی.
مرکز آمار ایران. طرح آمارگیری از کارگاههای صنعتی ده نفر کارکن وبیشتر برای سال‌های 1374 تا 1392.
 
 
Edmond Ch., Midrigan V. and D. Yi Xu (2019). "How Costly Are Markups?", NBER Technical report.
Edmond Chris, Virgiliu Midrigan and Daniel Yi Xu. (2015). "Competition, Markups, and the Gains from International Trade", American Economic Review, 105(10), pp.3183-3221.
Epifani P. and G. Gancia (2011). "Trade markup Heterogeneity and Misallocations". Journal of International Economics, 83(1), pp.1–13.
Jacquemin A.P. (1982). "Imperfect Market Structure and International Trade-Some Recent Research".  Kyklos, No. 35, pp.75-93.
Krugman P.R. (1979). "Increasing Returns, Monopolistic Competition and International Trade". Journal of International Economics, No.9, pp.469–479.
Kumbhakar S.C., Baardsen S. and G. Lien (2012). "A New Method for Estimating Market Power with an Application to Norwegian Sawmilling". Review of Industrial Organization, No.40, pp.109-129.
Lerner A.P. (1934). "The Concept of Monopoly and the Measurement of Monopoly Power", Review of Economic Studies, 1(3), pp.157–175.
Lu Yi and Linhui Yu. (2015). "Trade Liberalization and Markup Dispersion: Evidence from China's WTO Accession." American Economic Journal: Applied Economics, 7(4), pp.221-253.
Melitz M. and G. Ottaviani (2008). "Market size, Trade and Productivity". Review of Economic Studies. No.75, pp.295–316.
Melitz Marc J. (2003). “The Impact of Trade on Intra-Industry Reallocations and Aggregate.
Neary J.P. (2003). "Globalization and Market Structure". Journal of the European Economic Association, No. 1, pp.245–271.
Robinson J. (1933). The Economics of         Imperfect Competition.
Weinberger A. (2020).“Markups and Misallocation with Evidence from Exchange Rate Shocks”. Journal of Development Economics, No.146, pp. 102-494