نوع مقاله : کاربردی

نویسندگان

• مهرنوش وطن خواه ¹
• علی اصغر بانوئی ²
• پریسا مهاجری ²

¹ کارشناس‌ ارشد توسعه اقتصادی و برنامه ریزی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

² عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

زنجیره‌های تولید در هر اقتصادی بسیار حائز اهمیت است و کشورهایی که به توسعه زنجیره‌های تولید پرداخته‌اند، وضعیت اقتصادی بهتری را برای خود رقم زده‌اند. با عنایت به اینکه تکمیل زنجیره‌های تولید و توسعه صنایع پایین دستی از اهداف اصلی برنامه هفتم توسعه اقتصادی-اجتماعی کشور است، کانون توجه مقاله حاضر محاسبه شاخص پیچیدگی محیط درونی زنجیره‌های تولید و ارتباط آن با فعالیت‌های بالادستی و پایین‌دستی در اقتصاد ایران است. در راستای محاسبه شاخص پیچیدگی محیط درونی، متوسط طول انتشار پسین و پیشین با به‌کارگیری الگوهای تقاضامحور لئونتیف و عرضه‌محور گش با استفاده از آخرین جدول داده-ستانده بانک مرکزی برای سال 1395 محاسبه می‌شود و سپس مبنای شناسایی بخش‌های بالادستی و پایین‌دستی قرار می‌گیرد. یافته‌ها حاکی از آن است که گروه محصول «فلزات اساسی»، «ساختمان» و «فرآورده‌های نفتی و محصولات شیمیایی» شاخص پیچیدگی اقتصادی بزرگ‌تر از واحد دارند، بدین معنا که زنجیره‌های تولید بیشتر و فاصله طولانی‌تری تا بازار مصرف نهایی ایجاد می‌کنند، لذا در زمره محصولات پایین‌دستی قرار می‌گیرند. در مقابل «استخراج نفت خام و گازطبیعی» کمترین شاخص پیچیدگی اقتصادی را دارد و لذا در جایگاه گروه محصولات بالادستی اقتصاد قرار می‌گیرد. با توجه به نتایج به دست آمده به نظر می‌رسد مهم‌ترین توصیه‌های سیاستی، تکمیل زنجیره‌های تولید و تبدیل نفت‌خام و گازطبیعی به محصولات شیمیایی و پتروشیمی و همچنین شناخت حلقه‌های مفقوده در زنجیره کشاورزی باشد.

کلیدواژه‌ها

• متوسط فاصله اقتصادی
• فعالیت‌ها‌ی بالا دستی و پایین‌دستی
• زنجیره عرضه ستانده
• زنجیره تقاضای نهاده
• شاخص پیچیدگی زنجیره‌های تولید

موضوعات

• اقتصاد صنعتی و ساختار، عملکرد و رفتار