با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن اقتصاد دفاع ایران و انجمن اقتصاد انرژی ایران

نوع مقاله : کاربردی

نویسنده

علوم اقتصادی، موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، تهران، ایران.

10.30473/jier.2024.70018.1429

چکیده

صنعت پتروشیمی از جمله صنایع مادر و اشتغال‏زا در ایران است که می‏تواند نقش اساسی در رشد و توسعه و سیاست‏های صنعتی کشور داشته باشد. پتروشیمی از ‏جمله بخش‏های است که بیشترین قابلیت‏ها را در تنوع محصولی، سودآوری بالا، بازارهای مصرف گسترده، اشتغال‌زایی بالا، نرخ بازگشت سرمایه بیشتر در مقایسه با ‏سایر صنایع کارخانه‌ای، اثرگذاری بیشتری در حرکت بسوی تولیدات رقابتی و صادرات‌گرا در بخش صنعت کشور دارد. در کشور ایران به‌دلیل وجود ذخایر عظیم نفت و ‏گاز از یک سو و وجود سرمایه انسانی متخصص و کارآزموده از سوی دیگر و هم‏چنین با توجه به نقش صنایع پتروشیمی در تولیدات سایر صنایع کارخانه‌ای که نشان ‏دهنده روابط پسین و پیشین گسترده این صنعت با صنایع دیگر کشور است، می‌توان این صنعت را به‏عنوان پیشران صنایع کشور مورد توجه ویژه قرار داد. همچنین، ‏مقیاس فعلی بنگاه‏های صنایع پتروشیمی کشور، به آن‏ها اجازه ایفای نقشی موثر در بازارهای جهانی را نمی‏دهد‎.‎‏ از این رو، سامان‏دهی این بنگاه‏ها و ترغیب آن‏ها به ‏ادغام می‏تواند به عنوان  صرفه‏های ناشی از مقیاس در جهت ارتقای قدرت رقابت‏پذیری و کاهش هزینه‏های خود استفاده شود. لذا هدف از این مطالعه تجزیه و تحلیل ‏ادغام صنایع پتروشیمی کشور با استفاده از آمار و اطلاعات 1400-1388 و روش ادغام افقی است. نتایج نشان می‏دهد که با استفاده از شاخص‏های مختلف ادغام و تمرکز ‏از قبیل شاخص‏های تمرکز چهار بنگاهی، هشت بنگاهی و شاخص هرفیندال – هرشیمن، صنایع پتروشیمی قابلیت ادغام را دارند.‏

کلیدواژه‌ها

موضوعات

منابع

بخشی، لطفعلی، (1382)، "اندازه‌گیری تمرکز در صنعت سیمان ایران"، پژوهشنامه بازرگانی، شماره 26.
حسینی، میرعبدا... و پرمه، زورار، (1383). ساختار بازار جهانی تولید و بازار صادراتی پسته ایران‌ و تغییرات ساختاری آن. اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره 18، ص 115-135
خدادادکاشی، فرهاد و شهیکی‌تاش، محمدنبی، (1384)، "درجه رقابت‌پذیری در بازار جهانی کالاهای منتخب سنتی و کشاورزی"، اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره 51. 
خدادادکاشی، فرهاد، (1379)، "انحصار، رقابت و تمرکز در بازارهای صنعتی ایران (1373-1367)"، پژوهشنامه بازرگانی، شماره 15.
خدادادکاشی فرهاد،  نورانی‌آزاد سمانه، اسحاقی‌گرجی مرضیه، (1395)، "اندازه رقابت، انحصار و الگوی رفتاری در بخش صنعت ایران با استفاده از رویکرد غیرساختاری"، پژوهشنامه بازرگانی، شماره 81.
خدادادکاشی فرهاد، مهرآرا محسن، میکائیلی سیده‌وجیه،  (1402)، "ارزیابی ساختار بازار و اندازه‌گیری قدرت بازاری در بخش صنعت ایران"، پژوهشنامه بازرگانی، شماره 106. 
سلطانی میلاد، عابدی محمدعماد، شمسی جواد، بروجردی حسین، (1399)، "حقوق سهامداران اقلیت در نتیجه ادغام در ایالات متحده امریکا: راهکارهایی برای ایران"، پژوهشنامه بازرگانی، شماره97. 
شرکت ملی صنایع پتروشیمی، "گزارش عملکرد سال‌های مختلف صنعت پتروشیمی کشور"، مدیریت برنامه‌ریزی و توسعه، امور برنامه‌ریزی تلفیقی.

شهیکی‌تاش، محمدنبی و ایزدپناه، طلیعه، (1399)، "ارتباط ساختار بازار و شدت تبلیغات در صنایع کارخانه‌ای ایران"، فصلنامه علمی پژوهش‌های اقتصاد صنعتی، شماره 13.

صادقی زین‌العابدین، مهدی‌زاده زهرا، جلایی سیدعبدالمجید، (1401)، "تأثیر ادغام و مالکیّت بر یادگیری فناوری در شرکت‌های نفت و گاز و فرآورده‌های نفتی پذیرفته شده در بورس تهران"، فصلنامه علمی پژوهش‌های اقتصاد صنعتی، شماره 19.

عبادی، جعفر و شیهکی‌تاش، محمدنبی، (1383)، "بررسی ساختار بازار کالاهای منتخب صادراتی"، پژوهشنامه بازرگانی، شماره 31.

فلاحتی  علی، رضائی  الهام، فتاحی شهرام، کرانی عبدالرضا، (1401)، "برآورد قدرت بازار در صنعت نهاده و ستاده گوشت قرمز براساس مؤلفه‌های تقاضا"، فصلنامه علمی پژوهش‌های اقتصاد صنعتی، شماره 22.
مرادپور فرزاد، غفاری‌فارسانی بهنام، عسگری منصور، (1396)، "ادغام بنگاه‌های صنعتی برای ارتقای توان رقابتی، سیاست‌ها و ضوابط رقابتی"، تهران: موسسه مطالعات ‌و پژوهش‌های بازرگانی.
یعقوبی‌منظری، پریسا، (1394)، "میزگرد تخصصی چشم انداز و الزامات توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی"، مجموعه مقالات اولین همایش سیاست صنعتی و تجاری در راستای توسعه صادرات و اشتغال، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی.
 
References
Bain, J. S. (1968). Industrial Organization. New York: John Willy & Sons.
Champonnois, S. (2007). What Determines the Distribution of Firm Sizes?. MIMEO. UCSD
Grieco, P. L., Murry, C., & Yurukoglu, A. (2022). “The Evolution of Market Power in the US Automobile Industry”, Working paper, 1-41.
Herfindal, O. C. (1959). A General Evaluation of Competition in the Copper Industry  Copper Costs and Prices 1870-1957. Baltimore: Hohns Hopkins Press.
Lyons, B. (1980). “A New Measure of Minimum Efficient Plant Size in UK Manufacturing Industry”, Economica, No. 47.
Maddala, G.S, Dobson. S. and Miller, E. (1995). The Regulation of Monopoly. New York : Press Mc Grawhill.
Memon, M., & Ghulam, Y. (2019). “Impact of Privatisation and Broader Reforms on the Competitiveness of the Cement Manufacturing Industry in Pakistan”, Review of Economics and Finance, 16(2), 76-88.
Porter, M. (1990). The Competitive Advantage of Nations. New York:  Free Press
 
 
Rezitis, A. N., & Kalantzi, M. A. (2013). “Measuring the Degree of Market Power in the Greek Manufacturing Industry”, International Review of Applied Economics, 27(3), 339-359.
Rogers, R. J. (1993). “The Minimum Optimal Steel Plant and the Survivor Technique of Cost Estimation”, Atlantic Economic Journal, Vol. 21.
Schumpeter, J. A. (1942). Capitalism, Socialism and Democracy. New York: Harper.
Shephard, W.G. (1990). The Economics of Industrial Organization. New York: Prentice HALL.
Wilhelmsson, F. (2006). “Market Power and European Competition in the Swedish Food Industry”, Journal of Agricultural & Food Industrial Organization, 4(1), 3-32.
Williamson, O. E. (1968). “Economies as an Antitrust Defense: The Welfare Tradeoffs”, American Economic Review, 58, 18-36.