با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن اقتصاد دفاع ایران و انجمن اقتصاد انرژی ایران

نوع مقاله : کاربردی

نویسندگان

1 دکتری علوم اقتصادی، استادیار دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران.

2 استادیارعلوم اقتصادی،گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تربیت مدرس

10.30473/jier.2024.70152.1433

چکیده

هدف اصلی این پژوهش بررسی وضعیت صرفه‌های مقیاس و تحولات آن در صنایع کارخانه‌ای ایران است. صرفه‌های ناشی از مقیاس، مزیت‌های هزینه‌ای است که بنگاه‌ها به‌دلیل مقیاس عملیاتی به‌دست می‌آورند و کاهش هزینه به ازای هر واحد محصول باعث افزایش صرفه‌های مقیاس می‌شود. در این مقاله، صرفه‌‌های مقیاس در صنایع ایران با رویکرد مبتنی بر مدل‌‌های اقتصادسنجی و با استفاده از برآورد تابع هزینه ترانسلوگ برای دوره زمانی 1399-1381 بر حسب کدهای دو رقمی ISIC بررسی و تحلیل شده است. نتایج نشان داد که روند کشش مقیاس بر حسب هزینه در صنایع کارخانه‌‌ای ایران برای یک دوره طولانی 19 ساله همواره از 1 کمتر بوده است. چنین نتیجه‌‌ای موید آن است که صنایع ایران در طول تقریبا دو دهه گذشته در دامنه صرفه‌‌‌‌های ناشی از مقیاس بوده‌‌اند و هنوز از این دامنه خارج نشده‌‌اند. در واقع، صنایع کارخانه‌‌ای ایران هنوز نتوانسته‌‌اند از منافع صرفه‌‌های مقیاس بهره ‌‌ببرند و از این منظر هنوز اندازه‌‌ها و مقیاس‌‌های کوچکی دارند. همچنین اکثر صنایع بزرگ و سرمایه‌‌بر کشور از مقیاس‌‌های نسبتا بزرگی (در قیاس با اقتصاد ایران) برخوردار هستند و توسعه بیشتر آن‌‌ها نیازمند ورود به بازارهای صادراتی است. در مقابل، اکثر صنایع کاربر کشور با مقیاس کوچک هستند. این امر نشان می‌‌دهد توسعه و رشد اندازه بنگاه‌‌ها از طریق تقویت صنایع مذکور و رفع مشکلات و موانع تولید سبب شکوفایی بیشتر آن‌‌ها و بهره‌‌برداری بیشتر از صرفه‌‌های ناشی از مقیاس می‌‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اکوئل، فرانک. (1400).اقتصاد خرد (نظریه و کاربرد)، محمدنبی شهیکی تاش و سحر بشیری، زاهدان، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
پوررستمی، ناهید. (1399). صرفه‌های ناشی از مقیاس. دانشنامه اقتصاد. 3(1)، 1-3.
ترابی، رضوان و مجتبی میرزایی (1393). اثر صرفه‌های ناشی از مقیاس تولید و درجه تمرکز بر شاخص رقابت‌پذیری در بین صنایع فولاد ایران، کنفرانس بین‌المللی دست‌آوردهای نوین پژوهشی در مدیریت، حسابداری و اقتصاد.
حری، حمیدرضا. صادقی، زین‌العابدین. رضایی نژاد، سعیده (1397). اندازه‌گیری صرفه‌های ناشی از مقیاس در صنعت برق ایران: مورد نیرو گاه‌های حرارتی. پژوهش‌های اقتصاد صنعتی. 6. 13-24.
حافظی بیرگانی، مهران، یوسفی، محمدقلی، دقیقی اصلی، علیرضا، و محمدی، تیمور. (1400). بررسی عوامل موثر بر استفاده از ظرفیت تولیدی در صنایع کارخانه ای ایران. اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه). 15(54 )، 266-239.
خدادادکاشی، فرهاد. (1386). صرفه های مقیاس در اقتصاد ایران: مورد بخش صنعت. تحقیقات اقتصادی. 42(80)، 1-18.
خلیلی اصل، مریم، خدادادکاشی، فرهاد، راسخی، سعید، و شاه حسینی، سمیه. (1400). اثر صرفه های مقیاس و تنوع بر صادرات صنعت خودروی ایران. مدلسازی اقتصادسنجی، 6(ویژه نامه 5 (پیاپی 24) )، 69-90.
خلیلی اصل، مریم، خدادادکاشی، فرهاد، شاه حسینی، سمیه، و راسخی، سعید. (1399). تاثیر صرفه های مقیاس و تنوع محصول بر تجارت خارجی و بررسی رابطه علیت بین آن ها: مطالعه موردی صنایع کارخانه‌ای ایران. پژوهش ها و سیاست های اقتصادی، 28(95 )، 381-411.
راسخی، سعید (1395). "عوامل تعیین کننده مزیت رقابتی صنایع کارخانه‌ای ایران"، اقتصاد و تجارت نوین ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال یازدهم،3، 126-103.
سیفی، احمد و محمدرضا دهقانپور (1393). "بررسی تقاضای نهاده‌ها، صرفه‌جوئی‌های ناشی از مقیاس و تغییرات فنی در صنعت تولید برق کشور طی دوره 86-1350، مجله علمی-پژوهشی سیاست‌گذاری اقتصادی، 6(12)، 80-48.
شهیکی تاش، محمدنبی و علی نصیری اقدم (1390). "تمرکز، شدت مانع ورود و صرفه‌های مقیاس در صنعت کولر آبی ایران و هزینه رفاهی ناشی از ساختار انحصار مؤثر"، فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق)، ،8(1)، 73-98.
شهیکی تاش، محمدنبی، نوروزی، علی، و رحیمی، غلامعلی. (1392). صرفه های مقیاس، سطح تولید بهینه و کشش جانشینی در صنایع انرژی بر ایران. اقتصاد انرژی ایران (اقتصاد محیط زیست و انرژی)، 2(6)، 75-105.
عمادزاده، مصطفی. آذربایجانی، کریم و غالمرضا زمانیان. (1380). صرفه‌های ناشی از مقیاس: تحلیلی از وضعیت شرکت ذوب آهن اصفهان"، مجله تحقیقات اقتصادی، 59، 116-95.
معمارنژاد، عباس و هادیفر، داود (1388). بررسی وجود انحصار طبیعی در بازار مخابرات ایران، فصلنامه مدلسازی اقتصادی ، سال سوم، شماره 1(پیاپی 7)، 54-27.
 
References
Antweiler, W. & Treffler, D. (2002). “Increasing Returns and All That: A View from Trade”. The American Economic Review, 92(1), 93-119.
Bannok, G. & Ron Eric Baxter (2011). The Penguin Dictionary of Economics (8th ed), London: Penguin Books.
Clark, D. P. (2010). “Scale Economies and Intra-Industry Trade”. Economics Letters, 108, 190-192.
Ebadi, J and Mosavi, S. (2006) “Economies of Scale in Iranian manufacturing Establishments”. Iranion Economic Review, 15, 143-170.
 
Harrigan, J. (1994). “Scale Economies and Volume of Trade”. The Review of Economics and Statistics, 76(2), 321-328.
Krugman, P. (1980). “Scale Economies, Product Differentiation, and the Pattern of Trade”. The American Economic Review,70(5), 950-959.
Machado M. M., De Sousa, M. C.S., Geoffrey, H. (2016). “Economies of scale and Technological Progress in Electric: Powerproduction: The Case of Brazilian utilities”. Economics Energy, 59, 290-299.
 
Martin, J. C., Román, C., Voltes Dorta A. (2011). “Scale Economies and Marginal Costs in Spanish Airports”. Transportation Research. Part E, No. 47(2), 238-248.
Mydland, Ø., Kumbhakar, S. C., Lien, G., Amundsveen, R., Kvile H. M. (2020). “Economies of scope and scale in the Norwegian electricity industry”. Economic Modelling, 88, 46-39.
 
Porter, M. E. (1990). “The Competitive Advantage of Nations” Palgrave.
Seo, Y-J. & Park, J S. (2016). “The estimation of minimum efficient scale of the port industry”. Transport Policy, 49 168-175,.
Truett, L. J. & Truett, D. B. (2003). “The Italian Automotive Industry and Economies of Scale Contemporary Economic Policy”. Western Economic Association International, 21(3),    329-337.