با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن اقتصاد دفاع ایران و انجمن اقتصاد انرژی ایران

نوع مقاله : کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استادتمام گروه اقتصاد، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

هدف محوری مطالعه حاضر، بررسی هزینه‌های اجتماعی انحصار و تعیین عوامل مؤثر بر آن است. جهت اندازه‌گیری هزینه‌های اجتماعی از سه روش هاربرگر، پوزنر و کالینگ مولر استفاده می‌شود و بدین‌منظور، از داده‌های 130 صنعت کد چهاررقمی ISIC در طی سال‌های 1383 تا 1396 استفاده شد. از طرفی برای تجزیه و تحلیل الگو از روش‌های اقتصاد سنجی پانل دیتا و گشتاورتعمیم‌یافته و نرم‌افزار ایویوز 10 استفاده می‌شود. قابل ذکر است که هزینه‌های اجتماعی در آثار قبلی در ایران اندازه‌گیری شده است اما در این مطالعه عوامل مؤثر بر هزینه‌های اجتماعی انحصار نیز ارزیابی می‌شود. یافته‌های تحقیق مؤید این موضوع است که میزان هزینه‌های اجتماعی انحصار در دو روش پوزنر و کالینگ-مولر بسیار بیشتر از روش هاربرگر بوده که موجبات اختلال در تخصیص بهینه منابع و کاهش رفاه جامعه را فراهم می‌کند. همچنین نتایج حاصل از بررسی عوامل مؤثر بر هزینه‌های اجتماعی انحصار نشان می‌دهد در هر سه رویکرد تمامی متغیرها با سطح احتمال 5% معنی‌دار و علامت متغیرها مطابق با انتظارات تئوریک است. بطوریکه متغیرهای شاخص تمرکز، شدت تبلیغات و شدت تحقیق و توسعه از مهم‌ترین متغیرهای اثرگذار بر هزینه‌های اجتماعی بوده و موجب افزایش آن می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

پناهی، حسین؛ امیدی‌نژاد، محمد، و محمد نوری (1394). برآورد هزینه‌های اجتماعی قدرت انحصاری باتک‌ها در سیستم بانکداری ایران. پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 23(73)، صص 24-7.
خداداد کاشی، فرهاد (1394). اقتصادصنعتی (نظریه و کاربرد). انتشارات سمت، چاپ پنجم، 66.
خداداد کاشی، فرهاد (1380). برآورد هزینه‌های اجتماعی انحصار در بخش صنعت ایران. پژوهشنامه بازرگانی، شماره 6(21)، 116-83.
خداداد کاشی، فرهاد؛ نورانی آزاد، سمانه و مرضیه اسحاقی گرجی (1395). "اندازه رقابت، انحصار و الگوی رفتاری در بخش صنعت ایران با استفاده از رویکرد غیرساختاری". پژوهشنامه بازرگانی، شماره 81، 29-1.
درویشی، باقر و نادیه کرمی (1396). "برآورد هزینه رفاهی انحصار در صنایع منتخب ایران: مقایسه رویکردهای جدید انحصار چندجانبه و رویکرد سنتی SCP". پژوهش‌های اقتصاد صنعتی، 1(2)، صص 66-35.
شفیعی، افسانه و احمد تشکینی (1389). "اندازه‌گیری هزینه‌های رفاهی عملکرد در صنعت بانکداری ایران: رویکرد ناکارایی تخصیصی و ناکارایی x. مدلسازی اقتصادی"، 1(1)، صص134-107.
شهیکی‌تاش، محمدنبی؛ رضایی، الهام و عبدالرضا کرانی (1393). "بررسی اثر واردات بر حاشیه سود در صنایع کارخانه‌ای ایران". مجله سیاست‌گذاری اقتصادی، (12)6، صص 23-1.
شهیکی‌تاش، محمدنبی؛ فطرس، محمدحسن و مصطفی خواجه‌حسنی (1393). "سنجش هزینه رفاهی اجتماعی ناشی از آلودگی زیست‌محیطی صنایع انرژی‌بر ایران". مطالعات و سیاست‌های اقتصادی، 2(102)، صص 115-95.
صبایی، امیرمهدی (1392). "بررسی ساختار و هزینه‌های اجتماعی انحصار در صنعت بانکداری ایران (سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰)". پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه مدیریت. دانشکده مدیریت. دانشگاه تهران.
معمارنژاد، عباس؛ حسینی، سید شمس‌الدین و ساناز خطایی (1388). "ارزیابی ساختار و عملکرد بازار خودروسازی در ایران". مدلسازی اقتصادی، 4(10)، صص 120-103.
محمدی، تیمور؛ ناظمان، حمید و علی‌اصغر سالم (1391). "برآورد هزینه‌های رفاهی انحصار در صنعت خودروی ایران". اقتصاد و الگوسازی، 3(12-11)، صص 119-80.
یعقوبی، نورمحمد و محمد نبی شهیکی‌تاش (1394). "سنجش ‌هزینه ‌رفاهی-‌اجتماعی ‌بخش‌ صنعت‌ایران بر مبنای ‌رویکرد‌ هاربرگر ‌و ‌پوزنر". چشم‌انداز مدیریت صنعتی، شماره 17، صص 156-137.
 
 
 
Bhuyan S.N. and R. Lopez (1997). “Oligopoly Power in the Food and Tobacco Industries”. American Journal of Agricultural Economics, 3(79), pp. 1035-1043.
Bhuyan S.N. and R. Lopez (1995). “Welfare Losses under Alternative Oligopoly Regimes: The U.S. Food and Tobacco Manufacturing Industries”. Journal of Agricultural and Applied Economics, Southern Agricultural Economics Association, 27(2), pp. 1-11.
Cowling K.I. and D.C. Mueller (1978). “The Social Costs of Monopoly Power”. The Economic Journal, No. 88, pp. 727-748.
Dickson V.A. and W. Yu (1989). “Welfare losses in Canadian Manufacturing under Alternative Oligopoly Regimes”. International Journal of Industrial Organization, 2(7), ppl. 257-267.
Ferna J.A., Guevara N. and J. Maudos (2004). “Measuring Welfare loss of Market Power: an Application to European banks”. Applied Economics Letters, No. 11, pp. 833–836.
Ferreira P.D. (2017). “Welfare Changes in the Cournot Setting with an Empirical Application to the Telecommunications Industry: Welfare Changes in Cournot”. Journal of Industrial Economics, 65(1), pp.194-213.
Gisser M.C. (1986). “Price Leadership and Welfare Losses in U.S. Manufacturing”. The American Economic Review, 4(76), pp.756-767.
Gisser M.C. (1982). “Welfare Implications of Oligopoly in U.S. Food Manufacturing”. American Journal of Agricultural Economics, 64(4), pp. 616–624.
Harberger A.C. (1954). “Monopoly and Resource Allocation”. American Economic Review. 44(2), pp. 77–87.
Jenny F.D. and F. Weber (1983). “Aggregate Welfare Loss Due to Monopoly Power in the rench Economy: Some Tentative Estimates”. The Journal of Industrial Economics, 32(2), pp. 113-130.
Lopez R.B. and C. Liron-Espana (2002). “Social Welfare and the Market Power-Efficiency Tradeoff in U.S. Food Processing: A Note”. Journal of Agricultural & Food Industrial Organization, De Gruyter, 1(1), pp. 1-10.
Masson R.T. and J. Shaanan (1984). “Social Costs of Oligopoly and the Value of Competition”. The Economic Journal, 94(375), pp. 520–535.
Posner R.A. (1975). “The Social Cost of Monopoly”. Regulation. Journal of political Economy, 83(4), pp. 807-828.
Rezitis A.H. and M. Kalantzi (2012). “Measuring Market Power and Welfare Losses in the Greek Food and Beverages Manufacturing Industry”. Journal of Agricultural & Food Industrial Organization, 1(10), pp. 1-33.
Rezitis A.H. and M. Kalantzi (2015). “Evaluating the State of Competition and the Welfare Losses in the Greek Manufacturing Sector: An Extended Hall–Roeger Approach”. Empirical Economics, 50(4), pp. 1-38.
Solis L.A. and J. Maudos (2008). “The Social Costs of Bank Market Power: Evidence from Mexico”. Journal of Comparative Economics, 3(36), PP. 467-488.
Stahlhammer N.O. (1991). “Domestic Market Power and Foreign Trade”. International Journal of Industrial Organization. No. 9, pp.407–24.
 Wellington D.C. and J.C. Gallo (1994). “The Social Costs of Monopoly?”, Review of Industrial Organization, 9(2), pp. 221–225.