با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن اقتصاد دفاع ایران و انجمن اقتصاد انرژی ایران

نوع مقاله : کاربردی

نویسنده

گروه برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی، دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

10.30473/jier.2024.69649.1421

چکیده

متوسط سهم راه­آهن از حمل و نقل بار زمینی کشور در دو دهه گذشته 11.5 درصد و سرعت بازرگانی[1] کمتر از 4 کیلومتر در ساعت است. حرکت قطارهای باری برنامه‌ریزی شده و قابل پیش‌بینی نیست. به‌علاوه، ارتباط ضعیفی بین زیرساخت‌های راه آن و تقاضا برای حمل و نقل ریلی بار وجود دارد. اگر این‌ها را شاخصی از عملکرد نه چندان مطلوب حمل و نقل ریلی بار در ایران بدانیم، آنگاه پرسش از چالش‌های حمل و نقل ریلی بار و راهبردهای توسعه آن موضوعیت می‌یابد. پرداختن به چنین موضوعاتی هدف اصلی از نگارش مقاله حاضر است. چالش‌ها و راهبردها از فرآیند مصاحبه عمیق با خبرگان و کارشناسان، منطبق بر نظریه داده بنیاد، استخراج شده است. نتایج نشان می­دهد بهبود عملکرد صنعت ریل در حمل و نقل بار در گروی (1) انتزاع وظایف تنظیم­گری، داوری و سیاستگذاری از شرکت راه­آهن ج.ا.ا.، (2) اداره شرکت راه­آهن ج.ا.ا. بر اساس منطق بازرگانی و اعطای مسئولیت کامل در احداث زیرساخت و در دسترس نگه داشتن آن، (3) اداره سیر و حرکت، صدور بارنامه، اعطای مجوزها، تنظیم جدول زمانی و تعیین حق دسترسی بر مبنای قواعد نهاد تنظیم­گر مستقل، و (4) لحاظ اختیار و مسئولیت کامل در اداره قطار برای شرکت­های حمل بار، است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

منابع

پورسید آقایی، محسن (1402)؛ «سخنرانی در نشست راهبردهای ایجاد تعادل در توسعه زیرساخت، بهره برداری و عملیات در صنعت ریلی»؛ نشست مشترک اندیشکده ریل و پیشرفت و دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی، 4 دی 1402.
«قانون اجرای سیاست­های کلی اصل 44 قانون اساسی»؛ مصوب سال 1387 مجلس شورای اسلامی.
«قانون اساسنامه شرکت راه­آهن ج.ا.ا.»؛ مصوب سال 1366 مجلس شورای اسلامی.
«قانون دسترسی آزاد به شبکه حمل و نقل ریلی»؛ مصوب سال 1384 مجلس شورای اسلامی.
راه­آهن جمهوری اسلامی ایران (1399)؛ «سالنامه آماری 1398 حمل و نقل ریلی کشور»؛ معاونت تأمین سرمایه و اقتصاد حمل و نقل، دفتر هوشمند سازی و داده کاوی، آبان ماه.
راه­آهن جمهوری اسلامی ایران (1400)؛ «سالنامه آماری 1399 حمل و نقل ریلی کشور»؛ معاونت تأمین سرمایه و اقتصاد حمل و نقل، دفتر هوشمند سازی و داده کاوی، آذر ماه.
راه­آهن جمهوری اسلامی ایران (1401)؛ «آمار حمل و نقل ریلی کشور در 12 ماهه سال 1400»؛ معاونت تأمین سرمایه و اقتصاد حمل و نقل، دفتر هوشمند سازی و داده کاوی.
سازمان راهداری و حمل و نقل جاده­ای (1401)؛ «سالنامه آماری سال 1400».
ذوالقدری، محمد (1401)؛ «قاعده مند شدن صنعت ریل با تأسیس نهاد تنظیم­گر»؛ گفتگو با اندیشکده ریل و پیشرفت، آدرس دسترسی:
https://railwayreform.ir/events/zolghadri/
شاه محمدی، محسن (1401)؛ «تفکیک عمودی: راهبرد توسعه حمل بار ریلی»؛ گفتگو با اندیشکده ریل و پیشرفت، آدرس دسترسی:
https://railwayreform.ir/events/shahmohammadi-interview/
شفیع نادری، علی اصغر (1401)؛ «پیشنهاد ساختار نوین حمل و نقل ریلی برون شهری ایران»، گزارش ارائه شده در مرکز پژوهش­های مجلس، 20 مهر 1401.
فاطمی اردستانی، سید فرشاد (1396)؛ «بررسی لزوم تشکیل نهاد تنظیم­کننده بخشی با هدف افزایش رقابت در حمل و نقل ریلی»؛ مرکز ملی رقابت.
نصیری اقدم، علی (1402)؛ «راهبردهای تحول ساختاری در صنعت ریل ایران»؛ تهران، انتشارات اندیشکده ریل و پیشرفت.
نظری، سبحان (1401)؛ «بررسی بهره­وری در حمل و نقل ریلی ایران»؛ ماهنامه سازمان ملی بهره­وری ایران، نقل شده در تین نیوز به تاریخ 07/06/1401، آدرس دسترسی:
https://www.tinn.ir/fa/tiny/news-246433
نظری، سبحان (1402الف)؛ «راهبردهای توسعه حمل بار ریلی بر اساس نظریه محدودیت ها»؛ گفتگو با اندیشکده ریل و پیشرفت، آدرس دسترسی:     https://railwayreform.ir/events/sobhan-nazari
نظری، سبحان (1402ب)؛ «سخنرانی در نشست راهبردهای ایجاد تعادل در توسعه زیرساخت، بهره‌برداری و عملیات در صنعت ریل»، نشست مشترک اندیشکده ریل و پیشرفت و دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی، 4 دی 1402.
یقینی، مسعود (1400)؛ «بررسی تنظیم گری در صنعت حمل و نقل ریلی کشور و ارائه راهکارهای بهبود آن»؛ اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی تهران.
 
 
References
Cabral, L.M. (2017). “Introduction to Industrial Organization”. The MIT Press. Second edition.
Dionori, F., Dunmore, D., Ellis, S., and Crovato. (2011). “The Impact of Separation Between Infrastructure Management and Transport Operations on the EU Railway Sector”. European Parliament, Policy Department B: Structutral and Cohesion Policies, 64 pages.
European Commission (2009). “Second report on monitoring development of the rail market”. SEC(2009)1687/2- RMMS study.
Glaser, B., & Strauss, A. (1967). “The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research”. Chicago: Aldine.
 
 
 
Roland Berger (2018). “New Strategy and Structure Development for Railway Industry in Islamic Republic of Iran”. Islamic Republic of Iran Railways (RAI).
Strauss, A.L., & Corbin, J. (1990). “Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques”. Thousand Oaks, CA: Sage.
Transport and ICT (2017). “Railway Reform: Toolkit for Improving Rail Sector Performance”. Washington, DC: World Bank, License: Creative Commons Attribution CC by 3.0. 2017.
Transportation and Water Department (1982). “The Railway Problems”. Washington, DC: World Bank, 1982.