اقتصاد صنعتی و ساختار، عملکرد و رفتار
حسن ثاقب؛ امید رنجبر؛ فتحاله تاری
چکیده
در حال حاضر تطابق مناسبی بین نیازهای وارداتی عراق و تنوع کالاهای صادراتی ایران به آن کشور وجود ندارد. طبق آمار مرکز تجارت بینالملل، بیش از نیمی از نیازهای وارداتی این کشور مربوط به ماشینآلات مکانیکی و الکتریکی و تجهیزات حمل و نقل (16,8 میلیارد دلار) با سهمی در حدود 30 درصد و محصولات کشاورزی و صنایع غذایی (11,4 میلیارد دلار) با سهمی ...
بیشتر
در حال حاضر تطابق مناسبی بین نیازهای وارداتی عراق و تنوع کالاهای صادراتی ایران به آن کشور وجود ندارد. طبق آمار مرکز تجارت بینالملل، بیش از نیمی از نیازهای وارداتی این کشور مربوط به ماشینآلات مکانیکی و الکتریکی و تجهیزات حمل و نقل (16,8 میلیارد دلار) با سهمی در حدود 30 درصد و محصولات کشاورزی و صنایع غذایی (11,4 میلیارد دلار) با سهمی در حدود 20 درصد میباشد که ایران بهترتیب در حدود 3.4 درصد و 16.5 درصد از کل نیاز بازار عراق در بخشهای مذکور را به خود اختصاص داده است. مقاله حاضر با هدف شناسایی فرصتهای صادراتی ایران به عراق و اولویتبندی آنها از طریق تلفیق مدل پشتیبان تصمیم و رویکردهای پیچیدگی اقتصادی و فضای محصول بهره برده است. تعداد 627 فرصت صادراتی حسب کدهای کالایی چهار رقمی HS شناسایی شده و به تفکیک ده بخش کالایی اصلی اولویتبندی شده است. نتایج نشان میدهد که ایران در نیمی از محصولات در بازار عراق همراه با مزیت نسبی حضور دارد؛ بهطوریکه توان صادراتی ایران به بازار عراق (مبتنی بر مزیت نسبی آشکار شده) در سطحی بالاتر نسبت به رقبای آن بازار است. از 590 محصول (حسب HS چهار رقمی) که ایران با مزیت قویتر از سایر رقبا به بازار عراق صادر میکند، تنها در 123 مورد در سطح بینالمللی واجد مزیت نسبی است؛ همچنین تعداد 351 گروه کالایی که از پیچیدگی نسبتا بالایی برخوردار هستند، فقط 35 مورد در سطح بینالمللی واجد مزیت نسبی است. علاوهبر این، از میان گروههای کالایی صادراتی ایران، تنها برای 55 گروه در سطحی فراتر از 50 درصد قابلیتها و توانمندیهای مورد نیاز برای تولید در اقتصاد کشور فراهم شده است.
حسن ثاقب
چکیده
صنایع شیمیایی و پتروشیمی در زمره صنایع با پیچیدگی بالا و بخش مهمی از زنجیره ارزش جهانی می باشند. این صنعت (با کد آیسیک 24)، 7/11 درصد از تولید و 7/24 درصد از صادرات صنایع کارخانهای جهان را به خود اختصاص داده است. علیرغم وجود منابع غنی نفت و گاز، ایران با متوسط تولید 31/8 میلیارد دلار طی دوره 2016 – 2014، در رتبه 22 ام تولیدکنندگان جهانی قرار دارد. ...
بیشتر
صنایع شیمیایی و پتروشیمی در زمره صنایع با پیچیدگی بالا و بخش مهمی از زنجیره ارزش جهانی می باشند. این صنعت (با کد آیسیک 24)، 7/11 درصد از تولید و 7/24 درصد از صادرات صنایع کارخانهای جهان را به خود اختصاص داده است. علیرغم وجود منابع غنی نفت و گاز، ایران با متوسط تولید 31/8 میلیارد دلار طی دوره 2016 – 2014، در رتبه 22 ام تولیدکنندگان جهانی قرار دارد. هرچند حدود 33 درصد از تولیدات صنعت شیمایی و پتروشیمی ایران صادر شده است، به دلیل عدم توجه به متنوع سازی تولید و صرفا تمرکز بر صادرات تعداد اندکی محصول ، اثرگذاری این صنعت بر رشد اقتصادی ناچیز بوده است. در این مقاله به منظور تعیین زمینه های متنوع سازی صادرات در صنایع شیمایی و پتروشیمی ایران از دو رویکرد "پیچیدگی اقتصادی" و " فضای محصول" استفاده شد. برای تعیین گروه های کالایی با اولویت بالا برای صاردارت از پنج شاخص استفاده شد که عبارتند از " پیچیدگی محصول"، "منفعت فرصت" ، "چگالی" ، "ارزش تقاضای جهانی محصول (میزان واردات)" و "رشد تقاضای جهانی" . نتایج دلالت برآن داشت که در سطح طبقه بندی چهار رقمی HS، علیرغم قابلیتها و توانمندیهای موجود ، صنعت پتروشیمی ایران بر تولید محصولات کمتر پیچیده متمرکز بوده است. بر اساس اندازه شاخص های فوق الذکر از میان 194 گروه کالایی این صنعت، تولید 60 گروه کالایی در صنعت پتروشیمی ایران دارای اولویت است. در حال حاضر صنعت پتروشیمایی ایران تنها در 13 گروه کالایی از 60 گروه فوق الذکر از مزیت نسبی صادراتی برخوردار است. با اتکا به قابلیتهای موجود پیشنهاد میشود ضمن تداوم حمایت از تولید و صادرات این کالاها، برنامهریزی لازم برای سرمایهگذاری در توسعه تولید و صادرات سایر گروههای کالایی (47 گروه دیگر) نیز در دستور کار قرار گیرد.
ناصر الهی؛ فرهاد خداداد کاشی؛ حسن ثاقب
دوره 2، شماره 3 ، فروردین 1397، ، صفحه 57-70
چکیده
هدف مقاله حاضر تجزیه و تحلیل محتوی فناورانه، تغییر پیچیدگی سبد صادراتی و عوامل تولید تجسم یافته در صادرات ایران است. برای این منظور از روش لال(2000) برای تشریح ترکیب فناورانه صادرات، روش هاسمان، هوآنگ و رودریک (2007) برای برآورد تغییرات پیچیدگی صادرات و روش شیروتی و همکاران(2010) برای تعیین شدت عوامل تولید تجسم یافته در صادرات استفاده شده ...
بیشتر
هدف مقاله حاضر تجزیه و تحلیل محتوی فناورانه، تغییر پیچیدگی سبد صادراتی و عوامل تولید تجسم یافته در صادرات ایران است. برای این منظور از روش لال(2000) برای تشریح ترکیب فناورانه صادرات، روش هاسمان، هوآنگ و رودریک (2007) برای برآورد تغییرات پیچیدگی صادرات و روش شیروتی و همکاران(2010) برای تعیین شدت عوامل تولید تجسم یافته در صادرات استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که سبد صادراتی ایران همواره وابسته به محصولات اولیه بوده و برنامههای کلان توسعه اقتصادی کشور در دهههای اخیر منجر به تغییر در ترکیب فناورانه صادرات کشور به سمت کالاهای دانشبنیان و دارای ارزش افزوده بالا نشده است. یافتههای مقاله حاکی است پیچیدگی کالاهای صادراتی ایران در سطح پایینی قرار دارد و علاوه بر آن شدت سرمایه فیزیکی و شدت سرمایه انسانی تجسم یافته در صادرات کشور نیز در سطح پایینی قرار دارد. برای دستیابی به نرخ رشد اقتصادی پرشتاب مورد نظر در سند چشم انداز 1404 لازم است با اتکا به توانمندیها و مزیتهای نسبی نهفته در کشور و استفاده از تجارب کشورهای موفق در نحوه صحیح بکارگیری فناوریهای موجود دنیا، تشویق و ایجاد انگیزه در بنگاهها جهت تحول در فناوری، بهرهوری و تولید محصولات دارای ارزش افزوده بالا و همچنین فراهمسازی شرایط مناسب برای خلق نوآوری با هدف ارتقای محصولات در صنایع مختلف، زمینههای تحول فناورانه در صادرات کشور، افزایش رقابتپذیری محصولات صادراتی و جلوگیری از تداوم خام فروشی را فراهم نمود.